Özel eğitim ortalama bireylerden bazı yönleriyle farklılaşan bireylerin gereksinimlerini karşılamak amacıyla geliştirilmiş ve bireyselleştirilmiş eğitim programlarıdır. Bireylerin özel gereksinimlerine uygun ortamlarda sürdürülen bu destek eğitim programları bireylerin ortalamadan sadece farklı olan özelliklerine değil ortak özelliklerine de odaklanır. Bireylerin istek, yetenek ve yeterlilikleri doğrultusunda özel eğitim öğretmenleri aracılığı ile özel yöntem ve araçlarla eğitim alabilmeleri; akademik beceri gelişimi, iş ve meslek edinebilme haklarını korumayı amaçlamaktadır. Bireylere özel olarak hazırlanmış destek eğitim programları, özel eğitim etkinlikleri, rehabilitasyon çalışmaları sayesinde bireyin topluma ve günlük yaşam aktivitelerine uyum sağlaması, iyi ilişkiler kurabilmesi, bağımsız yaşayabilmesi kolaylaşır. Bireyselleştirilmiş özel eğitimin amacı bu kolaylığı sağlamak ve bireyin yaşam kalitesini artırmaktır.
İçindekiler
Özel Eğitim İlkeleri Nelerdir ?
573 sayılı Özel Eğitim Hakkında KHK’da özel eğitimin ilkeleri şöyle sıralanmıştır:
- Özel eğitim gerektiren tüm bireyler, ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır.
- Özel eğitime erken başlamak esastır.
- Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.
- Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate alınarak, amaç, muhteva ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak diğer bireylerle birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.
- Özel eğitim gerektiren bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için her türlü rehabilitasyonlarını sağlayacak kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılır.
- Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilmesi ve eğitim programlarının bireyselleştirilerek uygulanması esastır.
- Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif katılmalarının sağlanması esastır.
- Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitim gerektiren bireylerin örgütlerinin görüşlerine önem verilir.
- Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireylerin toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır.
Özel Eğitime Hangi Çocuklar İhtiyaç Duyar?
Eğer çocuğunuzun gelişiminin yaşıtlarının gerisinde olduğunu düşünüyorsanız, çocuğunuz dikkatini toplamakta çok fazla zorluk yaşıyorsa, yeni şeylerden bile hemen sıkılıp ilgisini kaybediyorsa, konuşurken sizinle göz teması kuramıyorsa, sohbet ettiğiniz sıralarda konudan uzaklaşıp başka şeyler anlatmaya başlıyorsa, kendisini ifade etmekte zorlanıyorsa, çok sık yalan söylüyor ya da çok kolay agresifleşiyorsa çocuğunuzun özel eğitim gerektiren bir çocuk olduğundan şüphelenebilirsiniz. Tabi ki de bu tür belirtiler her zaman özel eğitim gereksiniminin kesin kanıtı değildir. Şüphenizi doğrulayabilmek için çocuğunuzu bir özel eğitim merkezine götürüp değerlendirilmesini talep edebilirsiniz. Özel eğitim merkezlerinde çocuğunuza Özgül Öğrenme Güçlüğü Belirtileri Testi (ÖÖG Tarama Testi / Disleksi Tarama Testi) ve WISC-R veya WISC-IV (Wechsler Çocuklar İçin Zeka Testi) testlerini yaptırarak çocuğunuzun gelişim ve ihtiyaçları ile ilgili bilimsel ve somut bilgiler edinebilir ve erken tanı sayesinde çocuğunuza farklı bir yaşam sunma şansı yakalayabilirsiniz.
Özel Eğitim Merkezi Nedir?
Özel Eğitim Merkezi özel eğitim gerektiren bireylerin ihtiyaçlarını tespit edip bu doğrultuda bireysel eğitim programları hazırlamak amacıyla kurulmuş; fiziksel şartları bu bireylere uygun olarak hazırlanmış, alanın uzmanlarıyla çalışan merkezlerdir. Özel eğitime ihtiyaç duyduğu düşünülen çocuklara RAM (Rehberlik Araştırma Merkezi)’ da test yapılır ve bu testin sonucunda ihtiyaç duyan çocuklara destek eğitim raporu çıkar. Bu rapora sahip çocukların özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi ücretlerini devlet karşılayarak çocuğun bu eğitim hakkına erişmesini sağlar.
Bireysel Eğitim Programı (BEP) Nedir?
Her bireyin ve her çocuğun özel ihtiyaçları vardır. Özel Eğitim Kurumlarının amacı tam da bu ihtiyaçları karşılamak ve çocuk için dezavantaj olabilecek noktaları tespit edip çocuğu bu dezavantajdan uzaklaştırmaktır. Bu sebeple her bireyin yaşı, zeka seviyesi, gelişim düzeyi ve ihtiyaçları doğrultusunda destek eğitim programı hazırlanır. Hiçbir çocuğa hazırlanan program birbirinin aynısı değildir. Bu programlar çocuğun ihtiyacına göre; türkçe, matematik, dil ve konuşma, dikkat, görsel/sözel algı, sosyal hayata uyum, anlama, yorumlama, psikomotor beceriler (denge sağlama, zıplama, tutma, kavrama, kesme, yapıştırma), el göz koordinasyonu, öz bakım becerileri, günlük yaşam becerileri, iletişim becerileri gibi konuları içerebilir.
Destek Eğitim Programları Nedir?
1997 yılında çıkan 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 14. maddesinde yer alan “Özel eğitim gerektiren bireylere, her tür ve kademedeki eğitim ortamlarında devam ettiği eğitim programlarının amaçlarını gerçekleştirmek üzere özel eğitim desteği verilir. Bu amaçla bireysel ve grupla eğitim imkânları sağlanır. Herhangi bir eğitim kurumuna devam edecek durumda olmayan zorunlu eğitim çağındaki özel eğitim gerektiren bireylere yetersizlikten etkilenme düzeyine bakılmaksızın temel yaşam becerilerini geliştirme ve öğrenme ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik eğitim programları uygulanır.” hükmü doğrultusunda
oluşturulmuş eğitim programlarıdır. Bireyleri hem akademik hem gelişim hem de günlük yaşamda desteklemeyi amaçlamaktadır.
Özetleyecek olursak destek eğitim programlarının temel amaçları; -Bireyin dil ve iletişim, öz bakım, günlük yaşam, bilişsel, sosyal, duygusal, bedensel alanlarda gelişimi desteklemek.
-Bireye temel akademik becerileri kazandırmak.
-Bireyin toplum ile uyumunu, etkileşimini, bütünleşmesini ve bağımsızlaşmasını sağlamak.
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen temel destek eğitim programları şu şekildedir:
- Bedensel Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitimi Programı
- Dil ve Konuşma Bozukluğu Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı
- Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı
- İşitme Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı
- Öğrenme Güçlüğü Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı
- Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı
- Zihinsel Yetersizliği Olan Bireyler İçin Destek Eğitim Programı
Özel Eğitim Programları
Çocukların yaş, gelişim ve ihtiyaçlarına göre düzenlenmiş çeşitli özel eğitim programları bulunmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen bu programlar özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde, özel eğitim meslek okullarında, özel eğitim uygulama okullarında, normal okulların özel eğitim sınıflarında ve normal sınıflarda kaynaştırma öğrencilerine özel olarak uygulanabilmektedir.
Özel Eğitim Hizmetleri Nelerdir?
- Özel eğitim merkezlerine ilk başvurunuz ile birlikte çocuğunuz ücretsiz değerlendirme seansına alınır ve böylece çocuğunuzun özel eğitime ihtiyacı olup olmadığı ile ilgili bir ön bilgi verilir. Eğer çocuğunuzun özel eğitime ihtiyacı varsa kurumumuzun hastane ekibi sizi Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM)’ne götürür ve burada çocuğunuza belirli testler yapılarak rapor çıkartılır. Yeni başladığınız bu özel eğitim yolculuğunda ekibimiz size her zaman yol gösterir.
- İlk kayıt aşaması tamamlandıktan sonra da velilerimize eğitim ve danışmanlık verilmeye devam edilir.
- Çocuğunuza akademik beceri eğitimi, çocukluk dönemi eğitimi, ergenlik dönemi eğitimi, davranış eğitimi, eğitim danışmanlığı ve psikolojik destek verilir.
- Kurumumuzun ücretsiz servisleri ile eviniz ve kurum arasındaki ulaşım sağlanır.
Özel Eğitim Çocuğuma Neler Katar?
Genel eğitim sisteminde ortalama çocuklar için bir eğitim programı hazırlanırken, özel eğitimde durum bunun tam tersidir. Çocuğunuzun özel ihtiyaçlarına göre yoğunlaştırılmış bireysel bir eğitim programı hazırlanır. Bu program kimi çocuklar için ellerini yıkayabilme, kendi yemeğini yiyebilme, kendi kıyafetlerini giyebilme gibi temel becerileri içerirken, kimi çocuklar için dinleyebilme, kendini ifade edebilme, dikkatini toplama süresini artırma gibi bilişsel becerileri, kimi çocuklar için ise türkçe,
matematik gibi akademik becerileri içerebilir. Özel eğitim kurumlarında çocuğunuzun ihtiyaçları yoğun ve bilimsel basamaklarla karşılanır.
Özel Eğitim Merkezlerinde Kimler Çalışır?
Özel eğitim merkezlerinde bireylerin farklı ihtiyaçlarına yönelik uzmanlaşmış öğretmenler, terapistler ve psikologlar çalışır.
Psikologlar çocuğunuzun psikolojik destek, davranış bozuklukları ve sosyal hayata uyumu üzerine çalışır
Çocuk gelişimi ve eğitimcisi, sınıf öğretmenleri ve branş öğretmenleri çocuğunuzun eğitim danışmanlığı, akademik beceri eğitimi, kaba ve ince motor becerileri üzerine çalışır.
Dil ve Konuşma Terapistleri dil kullanım, konuşma ve iletişim bozuklukları, kekemelik üzerine çalışır.
Ergoterapist, fizyoterapist, sosyal hizmet uzmanı, zihinsel engelli sınıf öğretmeni, odyolog ve ihtiyaç durumuna göre belirlenmiş pek çok farklı meslekten uzman özel eğitim merkezlerinde çalışabilir.
Özel Eğitim Kötü Bir Şey mi?
Özel eğitim alan çocukların toplumdan dışlanacağı, özel eğitim almış olmasının hayatı boyunca önünde bir engel olacağı yönünde yaygın bir inanış vardır. Halbuki aksine, özel eğitim çocuğunuzun özel ihtiyaçlarının karşılanması, yetersiz olduğu veya yaşıtlarından/zeka seviyesinden geride kalan gelişim alanlarının desteklenmesi sayesinde çocuğunuzun yaşama uyum sağlayabilmesini, ortalama bireylere yakın koşullara sahip olabilmesini sağlamaktadır.
Her çocuk gibi özel eğitim gerektiren çocukların da yetenekli ve başarılı olduğu konular vardır. Çocuklarınızla bireysel olarak çalışan uzmanların bu noktaları fark edip nasıl geliştirilebileceğine odaklanması genel eğitim sistemine göre çok daha mümkündür.
Özel eğitim çocuğunuzun daha sağlıklı bireyler olabilme ve daha güzel yaşamlara sahip olabilme yolunda destek olabilecek bir sistemdir.
Psikolog Gül Nur DEMİRTAŞ
KAYNAKÇA
Salman, U., Özdemir, S., Salman, A.B. & Özdemir, F. (2016). Özel öğrenme güçlüğü “Disleksi”. Istanbul Bilim University Florence Nightingale Journal of Medicine, 2(2):170-176
