DEHB Nedir , Hiperaktivite Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?

Selvi Ankara Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri

Yalnızca dört eğitim programı üzerine uzmanlaşmış özel eğitim merkezlerimiz Özel Öğrenme Güçlüğü Destek Eğitim Programı, Dil ve Konuşma Terapisi Destek Eğitim Programları, Otizm Spektrum Destek Programı, İşitme Yetersizliği Destek Programlarına sahiptir.

Videoyu oynat

Selvi Ankara Özel Eğitim Merkezi olarak, çok sorulan sorulardan olan dehb nedir, ne demek? nasıl anlaşılır, çocuğa nasıl davranılır tarzındaki sorularınıza uzman yanıtları derledik.

İçindekiler

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu günümüzde doktorlar ve topluluğumuz tarafından giderek tanınmaktadır. Erkeklerde daha sık görülen bu bozukluk okul çağı çocuklarda %3-5 niceliğinde görülmektedir. Kızlarda DEHB’in bir alt türü olan dikkatsizlik daha çok görülmektedir. DEHB klinik bir bozukluktur. Doktorlar anamneze dayalı teşhis koymaktadır. Teşhis DSM-IV belirtilerine göre konulmaktadır.

DEHB DSM-IV Belirtileri Nelerdir?

  • Talimatları takip edemezler.
  • Yaptıkları işe veya oyuna dikkatlerini vermekte zorlanırlar.
  • Okul veya başka bir işin gerekli malzeme ve gereçlerini kaybederler.
  • Konuşulan bir konu veya ders hakkında dikkatlerini vermekte zorlanırlar.
  • İlgileri oldukça değişkendir.
  • Unutkandırlar.
  • Uzun zamanlı zihinsel çaba ve gayret gerektiren işlerde başarı gösteremezler.
  • Ayrıntıları gözden kaçırırlar.

DSM-IV Hiperaktivite Belirtileri

  • Yerinde duramazlar.
  • Sessiz ve sakin duramazlar.
  • Fazla konuşabilir, kişilerin sözlerini yarıda kesebilirler.
  • Dürtüsel belirtiler gösterebilirler.

Bu tarz davranışlarda bulunan çocuklar olabilir fakat DEHB ile karıştırılmamalıdır. DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) günümüzde tedavi edilebilirdir. 

DEHB’in üç farklı durumu vardır. Bunlar;

  1. Dikkat eksikliği baskın,
  2. Hiperaktivite baskın,
  3. Her iki güçlüğünde baskın olduğu durumlar.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Özellikleri, Belirtileri ve Sebepleri

Dikkat eksikliğinin baskın olduğu durumlarda genelde okul çağında ancak dikkat eksikliği belirtisi anlaşılmaktadır. Okul başlamasıyla beraber derse adapte olamayan öğrenci hemen kendisini belli eder. Dersleri algılayamayan, uzun süre odaklanamayan öğrenci akranları arasında sırıtır. Bu durumda ödev gibi sorumlulukları yerine getirmeyi tercih etmemektedir. 

Hiperaktivitenin daha baskın olduğu çocuklar ise yürüme dönemlerinden itibaren kendisini göstermektedir. Devamlı eşyaların üzerinde gezme, aşırı konuşma, aklına geleni aniden yapma, düşünmeden hareket etme gibi belirtiler göstermektedir. Okul çağına geldiğinde diğer arkadaşlarına şiddet uygulama, sırasında oturamama,  düşünmeden soruya direkt atlama, öğretmeniyle etkin iletişimde kalamama problem davranışı özelliklerini gösterir.

Hem dikkat eksikliğinin hem de hiperaktivitenin bulunduğu karışık tiplerde, daha önce anlatılmış olan tüm belirtiler bulunmaktadır. Rutin yaşantıyı etkilemektedir.  Belirtiler fazlaca olduğu için kendini hemen belli eder.

DEHB belirtileri arasında genetik faktörler bulunmaktadır. Yakınlık derecesinde çocuğun ailesi içerisinde eğer DEHB olan bir birey varsa çocukta da görülme ihtimali fazla olur. Yine tek yumurta ve çift yumurta ikizlerinde de görülme sıklığı benzer seviyededir. Hiperaktivitede fazla GDO’lu besin tüketimi ile bu güçlük arasında bağlantı kurulmuş. Fazla katkı maddeli tüketimin hiperaktivite belirtisi olabileceği araştırılmıştır. Hamilelikte sigara kullanımı DEHB oluşumunu tetikler. Bebeklik döneminde kötü bakım yüzünden DEHB’nin görülme sıklığının doğru koşullar sağlanmadığı takdirde arttığı gözlemlenmiştir. 

DEHB’li bireylerin sınıf içerisinde;

  • Dağınık olması,
  • Gürültücü olması,
  • Unutkan,
  • Aşırı hareketli,
  • Sınıf kurallarına karşı anarşist olması muhtemeldir. 

Dikkat eksikliği olan çocuğun özellikleri arasında; kurallara uymakta, ödevleri yapmakta, verilen işi tamamıyla yapmakta zorlanır.

Öğretmenler genellikle DEHB olan çocuk için “Kafasına estiğini hemen yapıyor.” cümlesini kullanırlar. Aslında bu doğru bir cümledir. DEHB olan çocuklar sorgulamadan işi yapmaktadır. Bunun altında yatan temel sebep çocuğun içerisinde ki dürtüye engel olamamasıdır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuğa Nasıl Davranılmalıdır?

Öncelikle eğitimin doğru verilmesi DEHB olan çocukta nasıl davranılmasına ilişkin örnekler sunar. Eğitim verilirken, çocuğa mutlak suretle uzman yardımıyla davranışlar sergilenmelidir. Olumsuz davranışlar sönümlendirerek yok edilmelidir. Yanlış eğitim metotları DEHB olan çocuğun belirtilerini şiddetlendirir.  Belirtilerin şiddetleri vardır. Hafif, orta ve yüksek derecede oluşan bu görülme sıklıkları sınıflandırılır. Şiddet dereceleri konu başında belirtilen “DSM-IV” testi ile uzman yardımıyla belirlenir. Uygulanan bu testin sonucunda kesin hafif veya orta düzeyde olarak net bir tabir ile kullanılmaz fakat genel ölçek hakkında bilgi vermektedir. Ebeveyn-Çocuk ilişkisinde  dışarıdan çocuğa müdahale (anneanne, hala, amca vb.) olmamalıdır. Çocuk, dikkat eksikliği eğitimini her ne kadar alsa da her daim ek eğitim almalıdır.  Çocuk karşısında destekleyici rolde olmanın gelişim açısından getirisi büyüktür. Kendisine karşı emir kipli cümleler kullanıldığında “yapma!” gibi cümleler çocuğun sosyal yaşam içerisinde hareket etme özgüvenini sarsacaktır. 

  • Öğrenilmesi gereken bilgiler hem ses yoluyla hem de görsel yollarla verilmelidir.
  • Ödül pekiştireçleri sıkça kullanılmalıdır. 
  • Ders çalışırken mutlaka molalar verilmelidir.
  • Sportif faaliyetlere katılımını sağlamak çocuğun enerjisini atmaya yardımcı olacaktır.
  • Bir özel eğitim kurumunda mutlaka uzman eğitimine tabii tutulmalıdır.
  • Sorulan sorular veya verilen görevler basitten zora doğru olmalı. Çocuğun zorlandığı durumlarda araya basit görevler/sorular verilerek dikkatinin toplanması sağlanmalıdır.
  • Başarısının ardından tebrik edin.
  • Verilen yönergeleri açık ve anlaşılır şekilde verin.

Her Hareketli Çocuk Hiperaktif Midir?

Ailelerin, çocukları yaramaz olduğunda hiperaktivite tanısı koymaları doğru bir durum değildir. Çocukluk döneminde insan genelde hareketli olmaktadır. Şayet belirtiler tamamıyla hiperaktiviteyi gösteriyor ise o zaman ileriki aşamalardan bahsedilebilir. Çoğunlukla aileler, ders çalışmaktan sıkılan akademik başarısı düşük olan çocukları hiperaktif olarak yargılarlar. Bu genel geçer yargı bir ihtimal doğru olabilir fakat akademik başarının düşük olmasının yüzlerce sebebi vardır. Aynı bir çocuğun hareketli olmasının sebepleri olduğu gibi. Çocuğunuzun hiperaktif olduğu düşüncesinde iseniz, yapılabilecek en doğru adım bir psikiyatrist hekimden randevu almaktır. Dersten çabuk sıkılan bir çocuğun öğrenme kapasitesi düşük olabilir ya da ilgisini çekmiyor olabilir dolayısıyla bunun ayrımı ancak hekim  eşliğinde bir kontrolden sonra ortaya çıkmaktadır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nasıl Giderilir, Tedavisi Nedir?

DEHB tedavisinin ilk durağı ebeveynleri bilgilendirmektir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hakkında bilinenlerin sorgulanması hatta üzerinde durulup yanlış bilgilerin düzeltilmesi ilk basamaktır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda genelde sorunun temeli  beyin yapısından kaynaklanmaktadır. Hekim, ailenin yetiştirme biçimi ile alakalı bir sorun olmadığını ancak şiddeti arttırmanın veya azaltmanın aile içi iletişimden geçtiğini belirtmelidir.  Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda verilen terapiler; aile eğitimi, sosyal beceri, psikososyal terapi, bilişsel davranışçı terapiler uygulanmaktadır. İlaç tedavisi ise DEHB’nin semptomları üzerinde etkilidir. İlaçlar, dünyada da olduğu üzere ilk tedavi seçeneğidir. İlaç tedavisinden sonra eğitsel tedavi başlanmalıdır.  Tedavi başlangıcında öğretmen ve aile iş birliği içerisinde olup öğrencinin niteliğini artırmalıdır. İlaç tedavisi tek başına yeterli asla olmayacaktır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Görülme Sıklığı ve Eşlik Eden Davranış Problemleri

Dünyada DEHB’nin görülme sıklığı %4-6 oranındadır. Türkiye’de her sınıfta 1 DEHB’li öğrenci olması ihtimali yüksek olan bir durumdur. DEHB erkek çocuklarında 3 kat daha fazla ortaya çıkmaktadır. Erkek çocuklar dışarıya daha çok eğilimli oldukları ve genetik dizilimleri dolayısıyla daha çok görüldüğü düşünülmektedir.  Kız çocuklarında daha çok dikkat eksikliği ön planda olmasına karşın erkek çocuklarında hiperaktivite daha ön plandadır. Karışık tiplerde görülme sıklığı her iki cinsiyette de benzerdir.

DEHB’e eşlik eden diğer problemler ise;

olarak sıralanabilir.

Erişkin Bireyde Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu Görülmesi

Erişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun görülmesi çok sık rastlanan bir olaydır. Sosyal yaşamlarından, akademik yaşamlarına kadar süregelen durumları etkilemektedir. DEHB’nin görülme sıklığı yaş arttıkça azalmakta %3’lere kadar inmektedir. Bu oran çocukluk döneminde %9’dur. Tam olarak erişkinlerde dehb görülmesi nedeni açıklanmasa bile nörolojik ve genetik bulguların bu duruma yol açtığı bilinmektedir. DEHB sahibi erişkin bireylerin %75’inde birden fazla psikiyatrik güçlük görülmüştür. Bunlar;

  • Kişilik kompulsif bozukluklar,
  • Anksiyete bozuklukları ve uyuşturucu kullanımıdır.

Eğer bireyler bu psikiyatrik güçlüklerin bir tanesine sahip ise tedavi çok zorlaşmaktadır. Bireyin yaşam kalitesi düşmekte, yapacağı hareketler öngörülmemektedir. Sosyal ilişkiler çökmektedir. Bu yüzden belirtiler tespit edildiği gibi uzman hekimlere başvurulmalı ve raporu tutulmalıdır. Nitekim erişkin bireyler bu durumun üstesinden gelmediği durumlarda iş bulmakta ve para kazanmakta zorluk yaşamaktadırlar. Tedavi, çocuklara nazaran daha yorucu geçmektedir. Erişkin bireyde gözüken dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun tedavi edilmesi toplum açısından önem taşımaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular

  • Hareketli Her Çocuk Hiperaktif Midir?

    Ailelerin, çocukları yaramaz olduğunda hiperaktivite tanısı koymaları doğru bir durum değildir. Çocukluk döneminde insan genelde hareketli olmaktadır. Şayet belirtiler tamamıyla hiperaktiviteyi gösteriyor ise o zaman ileriki aşamalardan bahsedilebilir. Çoğunlukla aileler, ders çalışmaktan sıkılan akademik başarısı düşük olan çocukları hiperaktif olarak yargılarlar. Bu genel geçer yargı bir ihtimal doğru olabilir fakat akademik başarının düşük olmasının yüzlerce sebebi vardır. Aynı bir çocuğun hareketli olmasının sebepleri olduğu gibi. Çocuğunuzun hiperaktif olduğu düşüncesinde iseniz, yapılabilecek en doğru adım bir psikiyatrist hekimden randevu almaktır.

  • Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuğa Nasıl Davranılmalıdır?

    Öğrenilmesi gereken bilgiler çocuğa hem ses yoluyla hem de görsel yollarla verilmelidir. Ödül pekiştireçleri sıkça kullanılmalıdır. Ders çalışırken mutlaka molalar verilmelidir. Sportif faaliyetlere katılımını sağlamak çocuğun enerjisini atmaya yardımcı olacaktır. Bir özel eğitim kurumunda mutlaka uzman eğitimine tabii tutulmalıdır. Sorulan sorular veya verilen görevler basitten zora doğru olmalı. Çocuğun zorlandığı durumlarda araya basit görevler/sorular verilerek dikkatinin toplanması sağlanmalıdır. Başarısının ardından tebrik edin ve verilen yönergeleri açık ve anlaşılır şekilde ifade edin.

  • Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nasıl Giderilir, Tedavisi Nedir?
    DEHB tedavisinin ilk durağı ebeveynleri bilgilendirmektir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hakkında bilinenlerin sorgulanması hatta üzerinde durulup yanlış bilgilerin düzeltilmesi ilk basamaktır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda genelde sorunun temeli  beyin yapısından kaynaklanmaktadır. Hekim, ailenin yetiştirme biçimi ile alakalı bir sorun olmadığını ancak şiddeti arttırmanın veya azaltmanın aile içi iletişimden geçtiğini belirtmelidir.  Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda verilen terapiler; aile eğitimi, sosyal beceri, psikososyal terapi, bilişsel davranışçı terapiler uygulanmaktadır. İlaç tedavisi ise DEHB’nin semptomları üzerinde etkilidir. İlaçlar, dünyada da olduğu üzere ilk tedavi seçeneğidir. İlaç tedavisinden sonra eğitsel tedavi başlanmalıdır.  Tedavi başlangıcında öğretmen ve aile iş birliği içerisinde olup öğrencinin niteliğini artırmalıdır. İlaç tedavisi tek başına yeterli asla olmayacaktır.

    • Ankara Oyun Terapisi Merkezleri

    DEHB Nedir , Hiperaktivite Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?

    Ankara İşitme Engelliler Rehabilitasyon Merkezi

    Geç Konuşma

    Konuşma Bozukluğu

    Kekemelik

    Previous
    Next
    Scroll to Top

    Sosyal Medya

    Facebook Youtube Instagram

    Bizi Takip Edin…

    Call Now Button